SELÇİK KÖYÜ'NDE ALEVİ SÜREKLERİ

   
   Alevilik, Hak Muhammed Ali'nin yoludur. Hak Muhammed Ali inancı, Alevi öğretisinin temelini oluşturmaktadır. Kırklar Meclisi'nden bugüne kadar uzanan cemlerde, meydanlarda kişinin benliğinden kurtularak, birliğe ve beraberliğe yönelmesi sağlanmak istenir. "Yol bir, sürek bin bir" diye söylenir hep yol diliyle... İnancımızda değişik yorumlar, küçük farklılıklar olsa da yolun temeli aynıdır. Bu inanca baş koyan, Mürşit-Dede-Talip bütün canların amacı, Hak Muhammed Ali yolunu sürdürerek, "İnsan-ı Kamil" olabilmektir.

   Anadolu Aleviliğinin en güzel örneklerinin yaşandığı Afyonkarahisar'ın Sandıklı İlçesine bağlı Selçik Köyü'nde yol ve erkanı yaşatmaya çalışan çeşitli sürekler, bu yüzden köye cem yürütmek için gelen çok sayıda da yol önderi vardır. Değişik ocaklara bağlı dedeler mevcut olmakla birlikte, Selçik Köyü'ndeki yürütülen cemler genellikle, Seyyid Veli Baba Sultan Ocağı erkanının izlerini taşımaktadır.

   Selçik'teki cemlerde musahiplik erkanının ritüellerinin yaşatıldığı ve uygulandığı oymaklar olmakla beraber, mücerret olarak yolu sürdüren oymakların varlığı daha fazladır. Aynı oymaktan olan, yani bir başka bir deyişe aynı dede nazarında yola ikrar veren talipler birbirlerinin "yol kardeşleri" dir. Köydeki yapılan cemlerde bir başka dedenin yönettiği oturuma, başka bir oymağın talibi olan canlar "mihman" olarak katılabilmektedirler.

   Günümüzde halen yılın belirli zamanlarında Selçik Köyü'nde Yıl (Görgü), İkrar, Dar ve Oruç kurbanları yani cemleri kesintisiz olarak yapılmaktadır. Yapılan cemlere "ikrarlı" olan bütün canlar katılmaktadır. Sadece, musahiplik erkanının sürdürüldüğü oymaklarda, oruç kurbanlarına musahibi olan talipler katılmaktadır.

   Köydeki Alevi süreklerini ve oymakları, günümüze kadar cem yönettiği bilinen dedeler açısından irdeleyebiliriz. eskiden köyde sürek farkı olarak üç ayrı oymağın olduğu söylenmektedir. Bu oymaklar; Ayenler oymağı, Lelikler oymağı ve geriye kalan büyük çoğunluğun oluşturduğu Uluğbey Seyyid Veli Baba Sultan Ocağı'na bağlı yol-erkan süren oymaklardır.

   Genellikle Ayenler oymağı diye adlandırılan süreğin dedelik hizmetini günümüzde, Erdoğan ERDİL Dede görmektedir. Bu sürek kendisini Erdebil Tekkesi'ne dayandırmakla birlikte, fiilen Seyyid Veli Baba Sultan Ocağı'na bağlanmıştır. Bu süreğin dedelik hizmetini geçmişte Bahaplar ocağından Ahmet ve Bahap dedeler yürütmüştür. Hakka yürümelerinin ardından, bu hizmeti yine Bahaplar ocağından Yusuf Dede ile birlikte, rehberlik postunda oturan İbrahim ERDİL (Macur) Dede devam ettirmiştir. Bahaplar ocağının ardından dedelik postu İbrahim ERDİL Dede'ye geçmiştir. Yıllarca Selçik Köyü'nde hizmet gören, cem yürüten İbrahim Dede'nin vefatındna sonra, yerine oğlu Erdoğan ERDİL posta oturmuştur. Erdoğan ERDİL Dede halen Selçik Köyü'nde ve talipleri bulunan diğer yörelerde oturumlar yönetmektedir. Cemlerinde musahiplik erkanı uygulanmaktadır.

   Seyyid Veli Baba Sultan Ocağı'na bağlı olarak, Isparta Senirkent Uluğbey Kasabası'ndan, Selçik Köyü'ne canların cem hizmetini yürütmek için gelen yol önderlerimizden biride Hakka yürüyen, Hacı Veli DURMUŞ Dede'ydi. Hacı Veli Dede uzun yıllar Selçik Köyü'ndeki taliplerinin hizmetlerini görmüş, cemler yürütmüştür. Dedelik hizmetini, babası Durmuş DURMUŞ (Kamalı) Dede'nin hakka yürümesinin ardından devralmıştır. Durmuş Dede, Selçik Köyü'nde cem yürüttüğü bilinen en eski yol önderlerimizdendir.

   Hacı Veli DURMUŞ Dede'nin hakka yürümesinin ardından, Selçik Köyü'ndeki taliplerinin bir bölümünün hizmetlerini Hüseyin KESKİN Dede, bir bölümünün ise Erkan DURMUŞ Dede yürütmektedir.

   Hacı Veli DURMUŞ Dede, Hakka yürüdükten sonra, Selçik Köyü'ndeki taliplerinin hizmetlerini görmek için, "Uluğbey Kasabası Veli Baba Sultan Dergahı Bektaşi Tarikatı Mürşidi" Halil ÖZDAMAR, Veli Baba Sultan Ocağı'ndan Hüseyin KESKİN'i dede olarak geçirmiştir. O günden bu yana, Selçik Köyü'nde ve Uluğbey'de taliplerinin hizmetlerini gören Hüseyin KESKİN Dede, eskiden Uluğbey'de dedelik hizmetini yürüten Mustafa KESKİN (Kabak Çiçeği)'nin soyundandır. Seyyid Veli Baba Sultan Dergahı yol ve erkanını sürdüren Hüseyin KESKİN Dede, Hacı Bektaş Veli Dergahı Postnişini Veliyettin Hürrem ULUSOY'dan icazetli olarak dedelik hizmetini yerine getirmektedir.

   Seyyid Veli Baba Sultan Dergahı'na bağlı olarak, Selçik Köyü'ndek talipleri bulunan Erkan DURMUŞ Dede, Hacı Veli DURMUŞ Dede'nin oğludur. Veli Baba Sultan Ocağı yol ve erkanına göre, taliplerinin hizmetlerini yürütmektedir.

   Veli Baba Sultan Dergahı'na bağlı olarak yol hizmeti gören dedelerden Mehmet ER'in de Selçik Köyü'nde talipleri bulunmaktadır. Geçmişte Ahmet ER'den oğlu Ali Rıza ER'e geçen dedelik hizmetini şimdi Dede Mehmet ER devam ettirmektedir.

   Uluğbey Veli Baba Sultan Ocağı'ndan olan Ali Rıza DURMUŞ (Çavuş), yine Selçik Köyü'nde cem yürütmüş olan eski dedelerdendir. Yerine geçen oğlu Mehmet DURMUŞ Dede'nin Selçik Köyü'nde talipleri mevcuttur. Mehmet DURMUŞ Dede'de yakın zaman içerisinde Hakka yürümüştür.

   Selçik Köyü'nde Veli Baba Sultan Dergahı'ndan Uluğbey'den gelen dedelerden başka, Sandıklı'da yaşayan Gödeler ocağından Hamza AKGÜL ve Mehmet AKGÜL'ün talipleri de vardır. Hamza AKGÜL Dede, Hüseyin AKGÜL Dede'den sonra yerine geçen, amcası Halil AKGÜL'ün postunu devam ettirmektedir. Yine Gödeler ocağından olan Mehmet AKGÜL; Pir Mehmet'den, oğlu Ali AKGÜL'e uzanan süreğin devamıdır.

   Geçmişte Hacı Bektaş Dergahı'ndan gelerek, köyde cemler yapmış, muhabbetlerde bulunmuş bir yol önderi de Mehmet GÜVENÇ Dede'dir. Yaşadığı dönemde, köyümüzde kendisine bağlananlar olmuştur. Hakka yürümesinden sonra, yerine gelen olmamıştır.

   Köyde bir dönem, yine Uluğbey Veli Baba Sultan Dergahı'ndan gelen, Musa KARASOY dedelik hizmetinde bulunmuştur. Yine bir dönem Uluğbey Veli Baba Sultan Ocağı'na bağlı olarak, "Hüseyin Dede" köye gelmiştir.

   Şuhut Kayabelen'den, Hamza Şeyh Dede Dergahı'ndan Mehmet ÖZCAN (Kaymakçı) Dede'nin de Selçik Köyü'nde talipleri bulunmaktadır. Selçik Köyü'nde günümüzde talipleri bulunan, Mehmet TURAN Dede' de cem yürütmektedir. Isparta-Senirkent Şah Ahmet Sultan Ocağı'ndan olan Mehmett TURAN Dede, Hacı Bektaş Dergahı'na bağlı yol önderlerimizdendir.

   Selçik Köyü'ne şimdiye kadar çok sayıda yol önderi gelerek, dedelik hizmetini yerine getirmiştir. Yolu ve erkanı bugünlere getiren yol önderlerimizin postları kadim olsun. Bu yurtlardan, bu mekanlardan eksik olmasınlar. Bu mekandan göçüp giden erenlerin devirleri daim, yerleri nur gölü olsun.

   Anadolu toprağında yıllardır cem yüzü görmeyen, görgüden, sorgudan geçmeyen çok sayıda Alevi canın olduğunu, Pir, Mürşit, Rehber, hiç bir yol erinin uğrayamadığı yörelerin ve köylerin çok sayıda olduğunu göz önünde bulundurursak, Selçik Köyü'nde çok sayıda dedenin gelerek, dede-talip ilişkisini sıcak tutuyor olması bir zenginlik, ayrıcalık olarak görülmelidir.

   Erenlerin dediği gibi, "Yol bir, sürek bin bir" Mürşit, Dede, Talip, yoldaki hizmeti ne olursa olsun, hepsinin amacı yola sahip çıkmak, yolumuzu yaşatmaktır. Canlara Yol diliyle seslenirsek; "Gönül kalsın, yol kalmasın..." Aşk İle...

Mehmet Güvenç Dede
Fotoğraf  Arşiv: Üryan Eroğlu

Metin ÖZDEMİR

SANDIKLI'DA ALEVİ OCAKLARI VE DEDELERİ

   

   Yol, Hak Muhammed Ali'nin yoludur. Bu yolu süren erenler, kuşaktan kuşağa yaşatarak getirmişler yolu, erkanı. Pirler, mürşitler, rehberler, Alevi inancının olmazsa olmazlarıdır. Mürşit (Dede) ve Rehber, Alevi-Bektaşi cemlerindeki on iki hizmetin post sahiplerindendir. Mürşit (Dede); cemde ibadeti ve muhabbeti yürütür. Cemlerde Peygamberimiz Muhammet Mustafa'nın postunu temsil etmektedir. Rehber; ise cemde dedeye yardımcı olur. Şahı Merdan Ali'yel Murtaza'nın postunu temsil eder.

   Afyonkarahisar'ın Sandıklı yöresinde, Alevi inancının yoğun olarak yaşandığı dönemlerde bir çok Alevi-Bektaşi dergahı ve tekkesi varlığını sürdürmüştür. Günümüze gelindiğindeyse Sandıklı yöresinde Alevi inancını sürdüren, tamamını Alevi nüfusun oluşturduğu Selçik Köyü ve bunun yanı sıra az sayıda olsa da Dutağaç ve Gökçealan köylerinde inançlarını yaşatan Aleviler vardır.

   Sandıklı İlçesi'nin Çay mahallesinde Akdere olarak bilinen yerde Alevi öğretisi dergah düzeyinde sürdürülmektedir. Günümüzde Aleviliği yaşatan yol önderlerinden Erdoğan ERDİL, Hamza AKGÜL ve Mehmet AKGÜL Sandıklı'da yaşayan Alevi dedeleridir.

   Sandıklı'daki Alevi süreğinin dedeleri, yol ve erkan olarak kendilerinin Erdebil Tekkesi-Dergahı'na bağlı olduklarını belirtmekteler. Talip ocağı olan bu dedelerimiz, Isparta Senirkent Uluğbey Kasabası'nda dergahı bulunan Seyyid Veli Baba Sultan Ocağ'na bağlıdırlar. Veli Baba Sultan Dergahı'da, Eskişehir Seyitgazi'deki, Seyyid Battal Gazi Ocağı'na bağlıdır. Bu ocaklar "El ele, el Hakka" düsturuyla, serçeşmeye ulaşmaktadır.

   Sandıklı yöresinde Alevi inancını sürdüren ocaklarımızı yakın tarihte, şu şekilde irdeleyebiliriz.

   Bahaplar (Bağaplar) Ocağı-Oymağı diye bilinen sürek, Ahmet ve Vahap AKGÜL dedeler tarafından yıllarca sürdürülmüştür. Ahmet ve Vahap AKGÜL dedelerin Hakka yürümelerinin ardından, bu süreğin dedelik hizmetini Vahap Dede'nin oğlu Yusuf Dede yerine getirmiştir. Yusuf Dede ile birlikte cemleri yürüten İbrahim ERDİL (Macur), bu dergahta rehberlik postunda bulunmuştur. Hakka yürüyen Yusuf  Dede'den sonra süreği devam ettirme görevi İbrahim ERDİL Dede'ye verilmiştir. Alevi inancını sürdüren, cemler yürüten İbrahim ERDİL Dede'nin Hakka yürümesiyle dedelik postuna İbrahim Dede'nin oğlu, Erdoğan ERDİL geçmiştir. Erdoğan ERDİL Dede'nin Sandıklı başta olmak üzere, çoğunluğunu Selçik Köyü'nün oluşturduğu, Gökçealan Köyü'nde, Manisa-Salihli ve Kütahya-Altıntaş yörelerinde talipleri vardır. Erdoğan ERDİL Dede'nin yürüttüğü cemlerde, Musahiplik erkanı sürdürülmektedir.

   Gödeler Ocağı (Oymağı) diye bilinen sürek ise günümüzde iki koldan yürütülmektedir. Hüseyin AKGÜL Dede'nin ardından yerine geçen Halil AKGÜL Dede'nin postuna oturan yeğenleri, iki kardeş Hamza AKGÜL ve Ahmet AKGÜL bu süreğin dedelik görevlerini devam ettirmektedirler. Hamza AKGÜL Dede'nin, Sandıklı'nın Selçik ve Dutağaç köylerinde, Şuhut'un Tekke, Kayabelen ve Balçıkhisar'ın Tekke Mahallesi'nde talipleri bulunmaktadır. Ahmet AKGÜL Dede ise Manisa-Salihli yöresinde cemler yürütmektedir.

   Gödeler Ocağı'ndan olan "Pir Mehmet" diye anılan Mehmet Dede'nin Sandıklı'daki Hacim Sultan Dergahı'nın dervişlerinden olduğu bilinmektedir. Pir Mehmet'in Hakka yürümesinden sonra, dedelik postuna Ali AKGÜL Dede geçmiştir. Ali AKGÜL'den sonrada dedelik hizmetini oğlu Mehmet AKGÜL sürdürmektedir. Gödeler ocağının bu kolunun, yine Sandıklı, Şuhut'un Kayabelen ve Sinanpaşa'nın Akçaşar köylerinde bağlı talipleri vardır.

   Bağaplar ve Gödeler ocaklarının ayrıca, yöre halkı tarafından çeşitli hastalıkları iyileştirmekte faydalı olduklarına da inanılmaktadır.

   Alevi inancının yaşatılmasında, sürdürülmesinde dedelik postunda bulunan canlara daha çok sorumluluklar düşmektedir. Bu ocakları yaşatmanın, ayakta tutmanın yolu da post sahiplerine bağlıdır. Pir, Mürşid, Dede, Rehber gibi sıfatlarla yolu bugünlere getirmekte katkıları olmuş, Hakka yürümüş olan yol önderlerimizin devirleri daim olsun. Yaşayan, halen muhabbetin kaynağı olmaya devam eden dedelerimizin de postları kadim olsun. Aşk İle...

Metin ÖZDEMİR